Sözlü Tarih Nedir

Söz Uçmadan Hafızalarımızı Kayıt Altına Alıyoruz

Tanıklık ve söz; tarihin, geleneğin, kültürün aktarılmasında en eski unsurlardan ise de tarih yazımının kaynağı olarak kabul görmesi oldukça yenidir. 20. yüzyıl ortalarında Avrupa'da yeni bir tarih anlayışı olarak ortaya çıkan sözlü tarihle beraber; modern tarih yazıcılığında devletler, üst düzey devlet yetkilileri, siyasi liderler, savaş komutanları, büyük örgütler gibi aktörlerin yanında sıradan görülen bireylerin, grupların, toplulukların da tarihin aktörleri olabileceği; genelle beraber -hatta resmî tarih yazımının yetmediği hallerde genelin yerine- yerelin tarihinin de kıymet arz ettiği görüşü benimsenmiştir. Böylece hâkim tarih anlayışının göz ardı ettiği unsurların, toplumun dezavantajlı gruplarının, kendi ağızlarından, tarihi yazılabilmeye başlanmıştır. Tarih disiplininin tam da belgesiz tarihin tarihten sayılmadığı bir noktada olduğu sırada sahneye çıkan sözlü tarih, insanı ve sözlü geleneği merkeze aldığı gibi sosyal bilimlerin diğer alanlarıyla da etkileşim halinde olmuştur. Modern tarih anlayışına bir alternatif olan bu alan, tanık anlatılarını kaynak alması sebebiyle, tarih derslerinin en başında öğretilen 'geçmiş' kavramını 'yakın geçmiş'e, 'bugün'e taşımıştır.


Türkiye'de sözlü tarih literatürü, Tarih Vakfı'nın sözlü tarihin öncülerinden kabul edilen İngiliz sosyal bilimci Paul Thompson'ı da davet ederek gerçekleştirdiği I. Sözlü Tarih Atölyesi'nin (1993) kayıtları ile başlatılır. Burada belirtmek gerekir ki kadim sözlü anlatım geleneğinden faydalanılan çalışmaların tarihini tarihyazımı ve edebiyat kadar geriye götürmek mümkündür. Buna ilaveten etnografik yöntemin, derinlemesine mülakatların, saha araştırmalarının kullanıldığı sosyolojik ve antropolojik çalışmaların sözlü tarih niteliği taşıyanları literatür dışında bırakılamayacak kadar çoktur. Devamında yapılan çalışmalarla 1999'da yine Thompson'ın Geçmişin Sesi adlı kitabı Türkçe'ye çevrilmiş; aynı yıl Leyla Neyzi'nin İstanbul'u Hatırlamak ve Unutmak adlı çalışması yayınlanmıştır. Bunları Esra Danacıoğlu’nun Geçmişin İzleri (2001) kitabının; D.Kyvig, M. Marty'den Yanıbaşımızdaki Tarihçi (2000), Stephen Caunce’dan Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi (2001) çevirilerinin yayınlanması takip etmiştir. Resmi tarihyazımının dışarıda bıraktığı konular 2000'lerden itibaren sözlü tarih çalışmalarına konu edilmeye başlanmış, pek çok konuda vatandaşların tanıklıklarına başvurulan çalışmalar gerçekleştirilmiştir.

 

Dünyada ve Türkiye'de sosyal bilimlerdeki gelişmeleri yakından takip eden Bilim ve Sanat Vakfı, 2003 yılından başlayarak Türkiye Araştırmaları Merkezi bünyesinde sözlü tarih atölyeleri ve yuvarlak masa toplantıları gerçekleştirmiştir. Sözlü Tarih Araştırmaları Veritabanı ve İstanbul'un Mekansal ve Kültürel Çeşitliliğine Yönelik Uygulama Örnekleri Projesi ile vakfın bu konudaki deneyimlerinin geniş bir sözlü tarih arşivi oluşturulması, sözlü tarih alanında çalışmak isteyen araştırmacılara model oluşturacak bir sözlü tarih çalışması yapılması yönünde kullanılması ve böylece hem Türkçe sözlü tarih literatürünün bir araya toplanması hem de model çalışma ile literatüre nitelikli bir katkı sunulması amaçlanmaktadır.

 

 

Yurt dışındaki ilgili linkler

Ahozko Historiaren Archivoa, Archivo de la memoria
Asocación de Historia Oral de la República Argentina (AHORA)
Australian National University Centre for Immigration and Multicultural Studies
Brazil Oral History Association:
British Library Sound Archive
Canadian Oral History Association
Center for the Study of History and Memory
Centre for Oral History and Digital Storytelling
Centre for Popular Memory (CPM), University of Cape Town
Colectivo de Historia Oral (Colombia)
Columbia Center for Oral History Research
CSU Fullerton Center for Oral and Public History
Czech Oral History Association
Florida Memory
Forgetten Australians
G. Robert Vincent Voice Library
H-OralHist
Hurricane Digital Memory Bank
Institut für Geschichte und Biographie
Institute for Oral History Baylor University
International Association of Sound and Audiovisual Archives   
International Oral History Association
International Society for Oral Literature in Africa (ISOLA)
Iranian Oral History
Japan Oral History Association
Jewish Women's Archive
Living Voices
Louie B Nunn Center for Oral History
Memorial do Imigrante. História Oral.
Memories of New Zealand and the Vietnam War
My Yorkshire
National Archives of Singapore Oral History Centre
National Library of Australia Oral History Collection
National Oral History Association of New Zealand
New England Association of Oral History
Northwest Oral History Association
Oral History Association (USA)
Oral History Association of Australia
Oral History Association of South Africa
Oral History Australia
Oral History Centre, St Petersburg (Russia)
Oral History Interviews in the Billy Graham Center Archives
Oral History in China
Oral History Metadata Synchronizer
Oral History Network of Ireland
Oral History NSW  
Oral History Research Office Columbia University
Oral History Society(UK)
Red Latinoamericana de Historia Oral
Regional Oral History Office
Rutgers Oral History Archives
SA History On-Line
Smithsonian Oral History Collection
Somerset Voices
South African Archives
Southern Oral History Program
Southwest Oral HIstory Association
Tell Me Your Story
The 28th Māori Battalion
The Cyprus Oral History and Living Memory Project
The East Midlands Oral History Archive
The First Center for Memories, Biographies and Testimonies of Women
The Hong Kong Oral History Archives Project
The Library of Congress American Memory Home
The Sinomlando Centre for Oral History and  Memory-Work, University of Kwa-Zulu Natal.
UCLA Center for Oral History Research
United States Holocaust Memorial Museum
University of Connecticut Center for Oral History
University of Florida Samuel Proctor Oral History Program
University of Hawaii Center for Oral History
University of Louisville Oral History Center
UT El Paso Institute for Oral History
Yad Vashem: The Holocaust Martyrs’ and  Heroes’ Remembrance 

SÖZLÜ TARİH ARAŞTIRMALARI

Veritabanı

Sözlü Tarih Araştırmaları Veritabanı'nın yer alan tüm kategoriler için arama yapabilirsiniz.

D-SPACE

Sözlü Tarih arama veritabanı D-SPACE altyapısını kullanmaktadır.